Als angst achter het stuur vandaan gaat..

Over Josephine en het pad dat we samen gelopen hebben.
 

Bewust ontspannen - de eerste dappere stap

Dit verhaal gaat over Josephine. Ik ontmoette haar voor het eerst bij de cursus Bewust Ontspannen. Toen zij voor de eerste keer kwam, vertelde ze dat ze al zeker 4 of 5 keer mijn advertentie had uitgeknipt en op de koelkast gehangen. En dat zij nu pas durfde te komen. Wat me meteen aan mijn eigen verhaal deed denken. Ik had geen advertenties uitgeknipt, maar heb zeker een jaar elke week in de zaterdagkrant een advertentie van Bodymind voorbij zien komen, voordat ik durfde te gaan.

Zij was iemand die je letterlijk en figuurlijk snel over het hoofd ziet: klein van stuk, wat gebogen houding, verlegen, onopvallend en een sterke neiging om zichzelf onbelangrijk te maken. Ze liet niet veel los over wat er in haar omging. Toen ze wat meer loskwam zag ik een mooie vrouw, met prachtige ogen en vooral met meer twinkeling en af en toe wat blijdschap.

Ze bleef komen. Meerdere cursussen, waarin ze gaandeweg wat meer in beweging durfde te komen. Waarin ze in de kleinere groepjes iets meer durfde te vertellen. En er af en toe tranen mochten zijn.

Gedurende de cursus werd de spanning in haar maag minder; een klacht die ze al lang had en tot nu toe een vrij permanent gegeven in haar leven was.

De tweede stap – Lichaamsgerichte therapie

Na vele seizoenen meegedaan te hebben met de cursus, komt Josephine voor individuele therapiesessies. De aanleiding is het overlijden van haar moeder. Dat maakt veel schuldgevoel los.

Ze vertelt dat ze elke dag ervaart als een “struggle for life”. Ze moet zichzelf elke dag een schop onder de kont geven om dingen te doen. Ze doet dat wel. Op wilskracht. Er is het verlangen om op een natuurlijke manier de dag te kunnen starten en te zien wat er komt. Nu tobben de gedachten en schuldgevoelens vanaf wakker worden rond in haar hoofd. Verder valt mij op dat ze erg van het bagatelliseren is: “anderen hebben het altijd erger, zwaarder, moeilijker”.

Gezin van herkomst
Als iemand voor therapie komt, dan vraag ik uitgebreid naar het levensverhaal, naar het gezin van herkomst. Die verhalen leren mij dat achter elk gedrag, elke manier van doen een vaak schrijnend verhaal schuilt.

Het verhaal van Josephine is er één van een vader die niet goed uit de oorlog is teruggekomen. Zijn broers waren allemaal stevige mannen, met eigen zaken, die na de oorlog die draad weer hebben opgepakt. Hij was daarin anders. Kwetsbaarder. Bij hem zijn na de oorlog psychische problemen ontstaan, die uiteindelijk geleid hebben tot meerdere opnames in het Noletziekenhuis in Schiedam. Op de gesloten, psychiatrische afdeling.

Dat is natuurlijk nooit een pretje, maar in die tijd was het meer dan vreselijk. Elektroshocks waren nog vast onderdeel van de behandelmethode. En ook stond zo’n opname gelijk aan levenslang “gek” verklaard worden. Toen hij de eerste keer opgenomen werd, was Josephine 10 jaar. Zij werd ondergebracht bij een tante. Haar moeder had al die jaren alle aandacht nodig gehad voor haar man.

Haar moeder was angstig en overbezorgd. Ze was altijd bezig met wat anderen van haar zouden denken. Belangrijk was om te doen zoals het hoorde. En niet anders. Bezorgd over wat er zou kunnen gebeuren. De buitenwereld werd gezien als een boze buitenwereld.

De ongeschreven regel binnen het gezin was dat er weinig gepraat werd en al zeker niet over emoties of over ingewikkelde zaken. Emoties tonen, vastgehouden worden, getroost worden. Dat was er niet bij.

Deel 3 – Innerlijke criticus loslaten

Eén van de eerste herinneringen van Josephine is dat ze voor het eerst naar school moest en doodsbang was. Lijfelijk voelde dat alsof ze letterlijk naar school geduwd werd door haar moeder en daar werd achtergelaten. Ze was ontzettend bang. Zo bang dat ze ook niet durfde te vragen of ze naar de wc mocht.

Dat gevoel van geduwd worden herkent ze nog steeds in haar dagelijks leven. Elke ochtend bij het wakker worden - als ze weet dat ze die dag een afspraak heeft- heeft ze het gevoel dat ze zichzelf de dag moet induwen, ondersteunt met zinnen als: “kom op, stel je niet aan, het lukt je heus wel”, et cetera.

Dat gaat samen met veel spanning rondom haar maag. Haar oude angsten worden op die manier overdekt door de strenge stem van haar moeder. Haar moeder zei dat allang niet meer. Die was al een tijd geleden overleden. Maar inmiddels waren het haar eigen stemmen geworden. Haar eigen innerlijke criticus. Een vermoeiend patroon.

Vanuit deze bewustwording kon een verandering ontstaan. In plaats van de maagpijn weg te willen hebben, is het gaan functioneren als een signaal. Als ze nu maagpijn krijgt, dan neemt ze de tijd om te achterhalen wanneer het begonnen is. Zo kan ze terughalen dat het bijvoorbeeld ontstaan is omdat ze ja gezegd heeft tegen een afspraak die ze als ze eerlijk is naar zichzelf helemaal niet wil, of omdat er teveel afspraken in een week staan of dat er een afspraak staat die ze wel wil, maar niet op die manier.

Door daar eerst zelf helderheid over te krijgen en dan waar nodig met de ander in overleg te gaan, komt ze tot afspraken die wel voor haar kloppen. En dan verdwijnt de maagpijn. Gaande dit proces groeit het zelfvertrouwen. Omdat ze dan de moedige stap neemt om zo’n afspraak te veranderen.

Deel 4 – MRK-syndroom

Er is meer. Ook dat vertelde ze me bij de intake. En dat verhaal raakte mij recht in mijn hart. Zij was 15 jaar toen bij een bezoek aan de huisarts ontdekt en verteld werd dat zij het MRK-syndroom heeft. Dit syndroom kent een aantal varianten. Bij Josephine betekende het dat ze geen vagina had, één eierstok en geen baarmoeder. Terug van de huisarts stuurde haar moeder haar direct door naar school. Er werd verder niet over gepraat.

In het schrijven hierover stokt mijn typen. Ik kan het rationeel plaatsen in de tijd, in de context van toen, maar alles in mij komt er tegen in opstand. Hoe eenzaam, hoe in paniek, hoe in verwarring moet zij geweest zijn. Hoe onvoorstelbaar dat is in deze tijd. Dat je je dochter ‘gewoon’ naar school zou sturen …

En dan in een later stadium: al die vragen die ze niet eens stelde, omdat ze toch geen antwoord zou krijgen, geen begeleiding, geen informatie van de dokter, geen internet. Nog weer later ingrijpende operaties met ook weinig informatie. Ondenkbaar voor nu. Realiteit toen voor haar.

In de periode dat ik haar leerde kennen lag dat al lang achter haar. Wat een elke dag terugkerende pijn was, was dat ze geen kinderen heeft kunnen krijgen. Dat bleek een bijna dagelijkse worsteling. Ze was geneigd om daar in te blijven hangen. Ze was somber, moe, had regelmatig medelijden met zichzelf en onuitgesproken verwachtingen naar anderen. Ze hoopte dat anderen wat meer rekening met haar zouden houden, begrip hebben en steun zouden bieden.

Toen ze haar verdriet en boosheid meer mocht toestaan, kwam er beweging. Verdriet om die kinderen die er niet kwamen en boosheid over de grilligheid van het leven, waardoor zij zo geboren is. Vanuit het doorvoelen kwam er ruimte om te beseffen wat ze wel had in haar leven. Ook lukte het nu om hardop te zeggen dat het voor haar geen feestje is: kraambezoeken en roze wolken.

Op een MRK- lotgenoten dag, die door de stichting MRK-vrouwen werd georganiseerd, heeft Josephine haar verhaal verteld. Voor een grote groep vrouwen! Zelf noemde zij het haar “uit de kast komen”. Ik zag het als een grote stap in haar ontwikkeling.

Het was voor haar een openbaring. Dat er vrouwen waren zoals zij. Wat ook nieuw was. Hoe open de jonge vrouwen er over zijn. En zo goed geïnformeerd. Hoe anders dat tegenwoordig is. Met een aantal van deze vrouwen heeft ze nog regelmatig contact. Dat is steunend en geeft de mogelijkheid om samen activiteiten te ondernemen.

Deel 5 – therapeutische hobbels

Er waren ook hobbels te nemen in de therapie. Op een aantal momenten heb ik bewust de confrontatie gezocht. Dat ging over werk. Dat ze een deel van haar werk te zwaar vond, daar eigenlijk weg wilde, toch bleef gaan en erover bleef klagen: hoe vermoeiend het was, dat haar lijf het niet aan kon. Ik word dan altijd nieuwsgierig. Hoe zet iemand zichzelf klem?

Dus ik zei: “Of je stopt met werken of je werkt door en stopt met zeuren er over. En ik nodig je uit om te onderzoeken wat het lastig maakt om te stoppen.”

Bij het onderzoeken werd een patroon van vroeger zichtbaar. Ze wil de ander niet teleurstellen. Zij wordt dan het kleine meisje van vroeger dat haar best doet voor haar moeder. Dat is een onbewust proces. Maar dat maakt wel dat dat het lastig maakt om te stoppen. Dat kan niet zomaar. Dat hoort niet.

Lijfelijk ontstond er een lichte bevriezing. Tegelijkertijd werd het beklemmende gevoel steeds sterker. Dit wilde ze niet meer. Het werd steeds meer voelbaar hoe ze zichzelf te kort deed en haar lijf te veel belastte. Door letterlijk te bewegen en hardop te zeggen hoe ze het wel zou willen kwam er duidelijkheid en ruimte. Er was meteen blijdschap, energie en twinkeling.

Vervolgens heeft ze een aantal stappen genomen om daadwerkelijk te kunnen stoppen en daar tot op de dag van vandaag geen moment spijt van gehad. “Heerlijk om nu een aantal dagen achter elkaar vrij te zijn”.

Deel 6 – vervolg therapeutische hobbels

Josephine was goed in het ontkrachten van zichzelf. Maar ook van de sessie.

Ik dacht dat het een verhelderende sessie was, met de nodige opluchting en ontspanning. En dan zei Josephine aan het einde van de sessie: “het is toch zo moeilijk allemaal, zo zwaar.”

Een paar zinnen later vond ik mezelf op een voetstuk terug: “ik leer toch zoveel van jou elke keer. Daar ben ik zo blij mee”. Zij maakte zichzelf kleiner en mij groter. Ik heb een hekel aan op een voetstuk staan. Er komt altijd een moment dat je er weer afvalt….

Het bespreekbaar maken van dit terugkerende patroon kostte bijna onze relatie. Naast het benoemen van het patroon, wat zij ook wel zag, liet ik mij ontvallen dat het me soms ook irriteerde. Dat viel in verkeerde aarde. Om meerdere redenen.

Hier deed ik haar denken aan haar moeder. Ze voelde dit als een totale afwijzing. Dat ze het niet goed deed. Verder had ze tijdens deze sessie zelf iets heel anders willen inbrengen. Een gebeurtenis die veel spanning had gegeven. Ook daar mee werd ik als haar moeder. Iemand die geen oog en oor had voor haar behoeften. Achteraf vond ik het zelf ook niet een erg therapeutisch verantwoorde opmerking.

Toch had het een verrassend effect. Het leidde tot meer autonomie bij Josephine. In de periode na die sessie heeft ze belangrijke beslissingen genomen. Ze had zich terdege beseft dat ze van huis uit zo gewend was om vanuit angst en weinig zelfvertrouwen te reageren.

Ze gaf aan dat ze wel klaar was met haar ouders. Dat zij gedaan hadden wat ze konden, dat ze genoeg nu in die patronen had gewerkt om het beter te kunnen doorzien. Ze wilde vooral genieten van het leven. Meer haar eigen leven gaan leven in plaats van als maar bezig zijn met anderen en wat die van haar vonden.